طب اسلام

7 روش درمانی در طب اسلامی

تغذیه درمانی و نگاه به نوع تغذیه، اساس و اصل تمام مکاتب پزشکی جهان، از جمله مکتب پزشکی جامع اسلامی است. این بحث در طبّ جامع اسلامی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است که به بحث «اطعمه و اشربه» معروف است.  بحث «اطعمه و اشربه» توجه خاصی به نوع، کیفیت و زمان مصرف غذا دارد.
زالو و خواصّ عجیب آن
کشورهایی نظیر روسیه، انگلستان و «آلمان» از تولید و صادرات زالو درآمد هنگفت ارزی به دست می‌آورند. زالو از 2500 سال قبل در هند، «یونان»، «روم»، ایران و سپس در اروپا مورد استفادة پزشکی قرار گرفته است و در کشور روسیه بیماری‌های مختلف با زالو معالجه می‌شود.

جادوی مس؛ ماندگاری و پاکیزگی  (دکتر حسین روازاده)
تاثیر مس در متوقف کردن عفونت های بیمارستانی طی آزمایش بالینی در یکی از بیمارستان های پیشرو انگلیس مطالعه شد . هدف این دوره آزمایش 18 ماهه در بیمارستان سلی اوک بیرمنگهام، پی بردن به پاسخ این سئوال بود که آیا نصب و به کارگیری سطوح مسی، میکروب MRSA و دیگر عفونت های بیمارستانی را از بین می برد. دانشمندان دانشگاه ساوت همپتون این مطالعه را ادامه دادندکه ثابت می کند این فلز با جلوگیری از تولید مثل و تخریب DNA باکتری ها، آنها را از بین می برد.

7 روش درمانی در طب اسلامی

سید محمد ظاهر محمدی
1. تغذیه درمانی
تغذیه درمانی و نگاه به نوع تغذیه، اساس و اصل تمام مکاتب پزشکی جهان، از جمله مکتب پزشکی جامع اسلامی است. این بحث در طبّ جامع اسلامی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است که به بحث «اطعمه و اشربه» معروف است.

بحث «اطعمه و اشربه» توجه خاصی به نوع، کیفیت و زمان مصرف غذا دارد.
طبّ جامع اسلامی تغذیة سالم و صحیح را ضامن سلامتی انسان می‌داند1 و به همین جهت اولین شیوه از هفت شیوه درمان جسمانی را به این امر مهم اختصاص داده است.2

در نظر گرفتن حلال و حرام بودن غذاها و نوشیدنی‌ها و چگونگی حلال شدن و حرام بودن آنها را فقط در تحقیق قواعد تغذیه ای اسلامی می‌توان به این سادگی و جامعی یافت و این بحث در سایر مکاتب تغذیه ای و درمانی یا مفقود است یا به صورت ناقص و طبق اعتقادات خرافی موجود است.3

2. گیاه درمانی
در طبّ جامع اسلامی در مورد گیاه درمانی و کیفیت استفاده از گیاهان در شفابخشی تمام بیماری‌ها بحث مفصلی شده است.4 آیات و روایات و تحقیقات دانشمندان طبّ جامع اسلامی در این باره بسیار گسترده و کامل است، طوری که اگر کسی فقط در این روش از درمان موفق به کسب تبحر و تجربه شود، می‌تواند بسیاری از بیماری‌ها را درمان کند و در حرفه خود کامل شود.5

3. حجامت درمانی
طبّ جامع اسلامی، حجامت را سومین ستون طبّ جسمانی قرار داده است و در مورد حجامت که قدمت 5000 ساله یا بیشتر دارد،6 نظریه‌های نوینی را ارائه می‌دهد، از جمله این که:
- طبّ جامع اسلامی اصول سرّی این شیوه از طبّ را توضیح داده است،
- روابط مختلف بین بدن و جهان هستی در طیّ استفاده از این شیوه،
- روابط بین مایعات درون اعضاء و اجزای رئیسة بدن نسبت به ظاهر بدن و محیط اطراف،
- توجه به دفع شرّ موجودات غیر ارگانیک (امواج منفی) در طیّ انجام حجامت که با قرائت آیات و دعاهای خاصی انجام می‌شود.
- شناسایی بی‌سابقة قسمت‌های حجامت بر روی بدن انسان
- مشخص نمودن رابطة بین حجامت در قسمت‌های مختلف بدن و درمان‌های خاص،
- معرفی زمان‌های مختلف (مفید یا مضر) به جهت انتخاب روز و ساعت و ماه و سال و حالت‌های مختلف فلکی و نجومی.

4. فصد درمانی
فصد درمانی (رگ زدن) همانند حجامت درمانی است که با تمام فصد درمانی‌های قبل از اسلام، هفت خصیصة متفاوت دارد. همچنین بیش از صدها خصیصة متفاوت با گرفتن خون وریدی که توسط سازمان انتقال خون در طبّ جامع اسلامی معرفی شده است، دارد.

5. سنگ درمانی
سنگ‌های موجود در طبیعت همانند گیاهان و حیوانات دارای خواصّ مهمّ طبی و غیرطبی هستند. دانشمندان امروزه به خوبی متقاعد شده اند که سنگ بر ماده اثرگذار است.
سنگ هم امواج را دگرگون می‌کند و هم امواجی را از خود ساطع می‌کند. در طبّ جامع اسلامی هر سنگی، هم به تنهایی معرفی شده7 و هم در زیر مجموعة سنگ‌های هم خانوادة خود تعریف شده است. حکمای اسلامی با استفاده از هزاران حدیث و روایت دربارة خواصّ سنگ‌ها که از چهارده معصوم(ع) روایت شده است، راجع به سنگ شناسی و کیفیت استفاده از سنگ‌ها بر اساس شناخت طبیعت8 آنها، تألیفات و تحقیقات گرانقدری دارند. نقش نگین معصومین دراین زمینه قابل اشاره است.

6. عطر درمانی
در هیچ مکتب درمانی قبل یا بعد از اسلام، و حتی در هیچ مذهبی به اندازة تعالیم مذهب اسلام، در مورد عطرهای مختلف نظری ارائه نشده است، البته با مراجعه به کتب تدوین شده در مورد عطر درمانی در طبّ جامع اسلامی، می‌توان با روحیات و علائم ظاهری و باطنی بیماری‌ها و کیفیت تأثیر مواد لطیف بر بدن آشنا شد و متوجه طبیعت مختلف عطرها و رایحه‌های گوناگون و اثرات آنها گردید. عطرها معمولاً به طور بسیار ظریف بر محرک‌های درونی بدن تأثیر می‌گذارند و موجب درمان می‌شوند. طبّ جامع اسلامی علاوه بر شناسایی طبیعت عطرها، این محرک‌های درونی را نیز معرفی می‌کند.

 

7. رنگ درمانی
در رنگ درمانی اسلامی اعتقاد بر این است که بسیاری از بیماری‌ها را می‌توان فقط با استفاده از رنگ درمان کرد. البته این درمان باید با مراعات تمام قواعد و اصول رنگ درمانی اسلامی انجام شود.

شیوة استنشاق رنگ که با استفاده از فنّ تجسّم خلّاق اعمال می‌شود، یا به کار بردن مایعات رنگین یا استفاده از لباس‌ها، وسایل و سنگ‌ها با رنگی خاص که حالت تعادل را ایجاد می‌کنند، در درمان بیماری‌ها  مؤثّر است. البته امروزه تأثیرات انرژیک نامحسوس رنگ بر روی روح و جسم به اثبات رسیده است.9

در رنگ درمانی اسلامی اعتقاد بر این است که هر یک از رنگ‌ها دارای طیفی خاص است که با ردیفی از طول موج‌ها ارتباط دارد، یعنی صدها اختلاف رنگ جزئی و نامحسوس وجود دارد که حضرت علی(ع) در «نهج البلاغه» به آنها اشاره نموده است و در آیات و روایات در به کارگیری صحیح آنها توصیه شده است.

 از آنجا که میزان ارتعاش رنگ‌ها یکسان و بسیار شبیه به هم است همة آنها برای چشم انسان قابل رؤیت نیستند. کلمة «نور» که در برگیرندة انواع رنگ هاست، در آیات و روایات بسیار آمده است و در ابعاد مختلف رنگ درمانی با استفاده از منابع دینی و دستورات پایه ای طبّ جامع اسلامی این درمان صورت می‌گیرد.

طول موج رنگ بنفش کوتاه ترین طول موج است و از 380 تا 450 نانومتر بُرد دارد. رنگ قرمز دارای بلندترین طول موج و بُرد آن از 630 تا 730 نانومتر است.

رنگ‌ها به شیوه‌های مختلفی بر ذهن، روح و جسم انسان تأثیر می‌گذارند که تمام این تأثیرات و کیفیت حصول آنها در رنگ درمانی طبّ جامع اسلامی بحث شده است.

  زالو و خواصّ عجیب آن

آیت الله آل اسحاق
زالو به عربی « عَلَق » و از نرم‌تنان آبزی است که در شالیزارها و مرداب زندگی می‌کند. جانورشناسان تاکنون 650 نوع زالو را شناسایی کرده‌اند که برخی از انواع زالو بسیار سمّی و خطرناک هستند و بعضی از انواع زالوها مفید و آثار درمانی ارزنده‌ای دارند که ما در این مقاله به آنها اشاره می‌کنیم.

خاصیت درمانی زالو در بزاق دهان او است که مادّة ضدّ انعقاد خون به نام هیرودین است و موجب رقیق شدن خون و باز شدن گرفتگی رگ‌ها و در نتیجه افزایش خون‌رسانی به مغز و بدن می‌شود.

به عقیدة بعضی، کارشناسان 100 نوع مادّة ویژه با اثرات درمانی گوناگون توسط زالو در خون ترشّح می‌شود و مورد توجّه پزشکان و جرّاحان قرار گرفته است و در «اروپا» و آمریکا در موارد گرفتگی رگ‌های قلب، گرافت‌های پوستی و زیبایی پوست و جرّاحی قلب و پیوند اعضا و تقویت سیستم دفاعی بدن از آن استفاده می‌شود.
در قانون بوعلی سینا فصلی دربارة زالو و علائم زالوهای سمّی و زالوهای مفید آمده است.

کشورهایی نظیر روسیه، انگلستان و «آلمان» از تولید و صادرات زالو درآمد هنگفت ارزی به دست می‌آورند.

زالو از 2500 سال قبل در هند، «یونان»، «روم»، ایران و سپس در اروپا مورد استفادة پزشکی قرار گرفته است و در کشور روسیه بیماری‌های مختلف (سردرد، امراض قلبی، پوستی و ضعف قوای جنسی) با زالو معالجه می‌شود.

در «مسکو» و «اکراین» کِرم‌های آرایشی برای رفع چین و چروک صورت تولید شده که مادّة مؤثّر آن از بزاق دهان زالو گرفته شده است.

پروفسور می یر، آلتون، اوخنر و هورنر معتقدند هرگونه کانون عفونی بدن را به وسیلة زالو می‌توان ریشه‌کن کرد.

هر زالو 5 تا 15 میلی لیتر خون می‌مکد (10 برابر حجم بدن خود) در مدّت 15 تا 60 دقیقه، پس از جدا شدن زالو خون‌ریزی 2 تا 10 ساعت طول می‌کشد. با انداختن دو عدد زالو پشت گوش‌ها می‌توان امراض صعب العلاج مغز (CXS) پارکینسون، رعشه، (MS) و (VA) گرفتگی عروق مغز، آلزایمر و صرع را معالجه کرد.

با زالو درمانی می‌توان زخم معده، کولیت روده، پرستات، امراض ریوی، التهابات کبد، کیسة صفرا و بواسیر را معالجه کرد.

با زالو درمانی می‌توان ناباروری مردان (ضعف اسپرم ـ واریکوسل)، کاهش میل جنسی و ترک اعتیاد موادّ مخدّر را معالجه کرد.

بوعلی سینا در قانون می‌فرماید: از زالوهایی که کرک‌های ریز و نرم دارند یا لاجوردی هستند یا یک خطّ قرمز در سراسر کمرشان هست، پرهیز کنید؛ زیرا دچار بیهوشی، خون‌ریزی، تب، سستی و قرحه‌های بدخیم خواهید شد.

از زالوهایی که در آب‌های خزه‌دار که محلّ زیست قورباغه‌ها است، استفاده کنید.

از زالوهایی که در آب‌های گل‌آلود سیاه هستند، استفاده نکنید.

زالو بهتر از حجامت خون فاسد را از عمق بدن بیرون می‌کشد. اوّل محلّ زالو را با آب گرم پاک کنید ( از صابون‌های عطری استفاده نکنید). جایی را که می‌خواهید زالو بیندازید، اوّل با دست مالش بدهید تا سرخ شود. اگر جای زالو را با گل سرشوی یا خون بمالند، زالو بهتر می‌گیرد. بهتر آن است که پس از جدا شدن زالو محلّ گزش او را حجامت بدهند.

اگر پس از جدا شدن زالو خون بند نیامد، پودر مازوج سوخته، نوره یا خاکستر یا پودر نرم زردچوبه استعمال شود.

موارد استفاده از زالو در مجمع پژوهشگران طبّ گیاهی بوعلی‌سینا

1. دُمَل‌ها و زخم‌های چرکی و جوش‌هایی که در اثر عفونت خون یا در اثر ترشّح هورمون جنسی در خون (در اوایل بلوغ) بر پوست چهره و بدن ظاهر می‌شود و آفتِ زیبایی دختران جوان است. زیر هر زخم یک عدد زالو بیندازد.

2. غدّه‌های عفونی زیر پوست که درد دارد با انداختن یک زالو زیر غدّه یا در ورم گلو از بیرون معالجه می‌شود.

3. برای گرفتگی رگ‌های قلب که موجب عوارض قلبی و تنگی نفس می‌شود و دکترها با عمل باز و هزینه‌های کلان بدون ضمانت عمل می‌کنند. با انداختن 4 عدد زالو بالای پستان چپ با ضمانت و هزینة کم رگ‌ها باز می‌شود و این مجمع صدها تجربه در این زمینه دارد.

4. عوارض سکتة مغزی و نرسیدن خون به مغز به صورت فلج یک‌طرفه و رعشه و لرزش سر و دست‌ها و ضعف مغز ظاهر می‌شود. با انداختن 2 عدد زالو به پشت گوش طرف مقابل آن طرفی که فلج شده، مویرگ‌های مغز باز و معالجه می‌شود...

و ده‌ها موارد استفادة دیگر.
جادوی مس؛ ماندگاری و پاکیزگی
دکتر حسین روازاده

 

به گفته باستان شناسان، انسان در پنج هزار سال اول حیات متمدنانه خود تنها فلزی که می شناخت مس بود سکه هایی که این روزها دردست مردمان سراسر جهان می چرخد گواهی بر ماندگاری هزاران ساله مس است.شیمیدانان می گویند مس دارای خاصیت بازیافت همیشگی وپایان ناپذیر است .معنای ساده این سخن این است که هر مقدار مس که بشر از آغاز تاکنون تولید کرده، همچنان وجود دارد وبرای دیدن آن کافی است سرتان را به سوی کالاهای مسی ، مفرغی وبرنجی بچرخانیم.ممکن است یک قطعه سیم نازک مسی که امروزه دردست ماست، همین چند سال پیش از یک معدن در گوشه ای ازایران ویاجایی دیگر در جهان آمده باشد،شاید هم هزار سال پیش سکه ای دردربار عباسیان بوده ویا500سال پیش توسط بازرگانی ونیزی در قبال مقداری چرم وپوست ودر شکل سکه های رومی به یک بازرگان عرب پرداخت شده است .کسی به درستی نمی داند میلیون ها قطعه مس که شناسنامه ندارند، از کجا وطی چه مسیرهایی به دست دارندگان امروزی آنها رسیده است.

البته امروزه کارخانه ای مانند زیمنس آلمان ، حتما از مبدا شمش های مسی که استفاده می کند، خبر دارد، اماازمقصد آن فقط تا مرحله صادرات خبردارد وبعد از آن معلوم نیست که قطعات کوچک مس که در کالاهای صنعتی زیمنس به کار رفته چه مسیری را طی خواهد کرد. از کجا سر در می آورد.شاید بپرسید اهمیت این بحث در چیست؟در نگاه نخست شاید این بحث ارزشی نداشته باشد وبیشتر ، سرگرمی ذهنی به نظر بیاید.اما با دنبال کردن این بحث به سوی گذشته هایی که تاحدودی می شناسیم وآینده هایی که اصلا نمی شناسیم ،قطعات "بی ارزش  " مس که پیرامون خود می بینیم برایمان اهمیت ویژه ای پیدا می کنند.آنها حتی به ما کمک می کنند که بردانش خود بیفزاییم.مثلا می توانیم فکر کنیم سکه ای که قدیمی ترین قطعه مسی که شناخته شده ساخت دست انسان هایی است که 8700 سال پیش از میلاد مسیح می زیسته اند ، شاید پیش از آن هم چیزی بوده که بشر از آن بی اطلاع است. در دست ماست یا از پشت شیشه های موزه به آن نگاه می کنیم، شاید از همان مسی ساخته شده که برای نخستین بار 10 هزار سال پیش در بین النهرین ساخته شد.قدیمی ترین قطعه مس شناخته شده ساخت دست انسان هایی است که 8700 سال پیش از میلاد مسیح می زیسته اند،شاید پیش از آن هم چیزی بوده که بشر از آن بی اطلاع است.

در ده هزار سالی که از تلاش مردمان بین النهرین برای بیرون کشیدن مس ودیگر فلزات از دل سنگ می گذرد،تنها بخش کوچکی از مس جهان استخراج شده واکنون بطن زمین با سخاوت فراوان آماده اهدای مس به انسان هاست.بشر تاکنون حدود سه میلیارد تن مس را در طبیعت شناسایی کرده اما تنها 12درصد از آن را استخراج کرده ومابقی دردل خاک ومنتظر اکتشاف واستخراج است .علت اینکه انسان ها ناگزیر نشده اند ،منابع مس را مانند نفت وگاز به صورت یکسویه مصرف وتباه کنند، درتجدیدپذیری وتغییر پذیری حیرت انگیز مس نهفته است.مثلا در آمریکا همه ساله نیمی از تولیدات مس، از سنگ مس وبه اصطلاح به صورت دست اول تولید می شودو نیم دیگر از بازیافت مس های موجود به دست می آید.تازه اگر سیم های برق را که عمدتا از مس معادن ساخته می شوند، استثناء کنیم آمارشگفت آورتری به دست می آید:هر سال سه چهارم مس مصرفی آمریکا از بازیافت مس های موجود به دست می آید وتنها یک سوم آن از معادن استخراج می شود.اهمیت این بحث در چند چیز است.اول اینکه نشان می دهد،انعطاف پذیری مس باعث صرفه جویی در مصرف آن  می شود وبا این صرفه جویی نگرانی از نیاز های آتی برطرف و حقوق نسل نسل های آینده تامین می شود.دیگر اینکه سرعت تخریب طبیعت ومحیط زیست به شدت کاهش می یابدو سوم اینکه هزینه تولید کم تر می شود.در واقع هر واحد مس که از معدن استخراج می شود به ماده ای  همیشگی تبدیل می شود وهزینه ای که بابت تولید آن صرف شده،در صدها وهزاران سال آینده باید مستهلک شود نه اینکه ماند کالاهای تجدید ناپذیر ، هزینه ای گزاف برای مصرفی پایان پذیر باشد.1

 

تاثیر مس در متوقف کردن عفونت های بیمارستانی طی آزمایش بالینی در یکی از بیمارستان های پیشرو انگلیس مطالعه شد . هدف این دوره آزمایش 18 ماهه در بیمارستان سلی اوک بیرمنگهام، پی بردن به پاسخ این سئوال بود که آیا نصب و به کارگیری سطوح مسی، میکروب MRSA و دیگر عفونت های بیمارستانی را از بین می برد. دانشمندان دانشگاه ساوت همپتون این مطالعه را ادامه دادندکه ثابت می کند خواص ضد میکروبی طبیعی مس و آلیاژهای آن به طور چشمگیری حضور باکتری های رشته ای را کاهش میدهد. آنها دریافتند این فلز با جلوگیری از تولید مثل و تخریب DNA باکتری ها، آنها را از بین می برد.

هر ساله حدود 300 هزار بیمار در بیمارستاهای انگلیس به عفونت های بیمارستانی مبتلا می شوند و حداقل 5000 نفر از آنها جان خود را از دست می دهند. بیشترین عفونت ها در تماس با سطوحی چون دستگیر ه درها، شیرهای دستشویی، سیفون ها ونرده ها منتقل می شود. مطالعات نشان داده است که یک سطح مسی به مساحت یک سانتی متر مربع،10 میلیون باکتری MRSA را ظرف 90 دقیقه از بین می برد. با توجه به اینکه تجمع میکروب ها روی دستگیره درها و در سایر سطوح به طور کلی کمتر از این میزان است، تصور می شود برای از بین بردن این عوامل بیماری زا روی سطوح بیمارستانی فقط30 دقیقه زمان لازم است . در مقابل، باکتری ها می توانند تا چندین روز روی سطوح ساخته شده از فولاد ضد زنگ زنده بمانند و این در حالی است که سطوح فولادی در مراکز بهداشتی وبیمارستان ها به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرند.طی دوره آزمایشی 18 ماهه در بیمارستان سلی اوک که هم اکنون در حال انجام است. در یکی از بخش ها، همه دستگیره های فولادی و سطوح فلزی شیرهای دستشویی، سیفون ها ونرده ها را با مس جایگزین کرده اند. حتی مدادهایی که به وسیله کارمندان استفاده می شود را از برنج با درصد مس بالا در نظر گرفته اند. بخش مجاور این قسمت از بیمارستان را به همان حالت قبلی نگه داشته اند و دانشمندان به طور مرتب نمونه گیری هایی از دستگیره ها و سایر سطوح انجام می دهند تا مشخص کنند مس تا چه اندازه در کشتن میکروب ها موثر است. آزمایش های اخیر نشان می دهد که مس نه تنها میکروب MRSA را می کشد، بلکه در مقابل یک گونه کشنده باکتریایی به نام کلوستریدیوم دیفیسیل(Clostridium Difficile ) که بسیار مقاوم وعامل مرگ هزاران بیمار است،موفق ظاهر می شود.

اکنون دانشمندان  امیدوارند که بتوانند در برابر آنفولانزای مرغی تا حد امکان مقاومت کنند. اگر نتایج آزمایش ها موفقیت آمیز باشد، به احتمال زیاد هزاران بیمارستان اتصالات مسی را جایگزین انواع غیر مسی خواهند کرد تا مرگ ومیر در اثر عفونتهای بیمارستانی را کاهش دهند .

 

1. نشریه اخبار مس، شماره 27

_______________________________

پی‌نوشت‌ها:
1. ابنا بسطام نیسابوریین، طب الائمه، به اهتمام باسم محمود.
2. محسن عقیل، طب الائمه.
3. مامقانی، شیخ عبدالله، مرآت الکمال.
4. ابوعلی سینا، القانون فی الطب؛ عقیلی خراسانی،  مخزن الادویه.
5. محسن عقیلی، الداء و الدواء.
6. پرفسور و اسبانت، آیو ـ ورا، به نقل از: الحجامـة و الطب، نوشتة احمد صباح.
7. ابوریحان بیرونی، الجماهر فی معرفـة الجواهر، نسخة کتابخانة مجلس.
8. سیّد جمیلی، الاحجاز الکریمـة؛ سید عاطف، الاحجاز الکریمة.
9. ماکس لوشر، روانشناسی رنگ‌ها، ترجمة ویدا آبی‌زاده.ماهنامه موعود شماره 111
ماهنامه موعود شماره 110